Zadanie  1.3.2.5
DOI: 10.37190/OZE-FizykaCw1-r1

 Zadanie 1.3.2.5

Wektorysław dla odważnych miał zadanie. Czy zerkniesz na nie?
Rzut wektora fajna sprawa, choć poważna to zabawa. Dwa wektory w kartezjańskim układzie ułożone mogą też być policzone, jako rzut jednego na drugi lub na odwrót - jak kto lubi.

Zadanie
Dwa wektory zręcznie położone na składowe są rozłożone. Wektor \(\vec{b}=3\,\hat{i}+4\,\hat{j}\) na \(\vec{a}=6\,\hat{i}+3\,\hat{j}\) jest rzucony. Pamiętaj, że nie na osie rzut tylko jest dozwolony. Wyznacz składowe wektora \(\vec{b}\) w odniesieniu do wektora \(\vec{a}\).   Dane są dwa wektory \(\vec{a}=6\,\hat{i}+3\,\hat{j}\) oraz \(\vec{b}=3\,\hat{i}+4\,\hat{j}\). Rozłóż wektor \(\vec{b}\) na składową równoległą do wektora \(\vec{a}\) oraz do niego prostopadłą. 
Wektorysław

Informacja

Możesz zobaczyć odpowiedź, klikając w przycisk "Odpowiedź" lub sprawdzać kolejne etapy rozwiązania, wybierając prawidłowe odpowiedzi. W rozwiązaniu znajdziesz wskazówki, obliczenia i objaśnienia.

Dane i szukane

Dane:
- wektor pierwszy o współrzędnych \(\vec{a}=6\,\hat{i}+3\,\hat{j}\),
- wektor drugi o współrzędnych \(\vec{b}=3\,\hat{i}+4\,\hat{j}\).

Szukane:
- Składowe wektora \(\vec{b}\) wyznaczone względem wektora \(\vec{a}\).

Odpowiedź

Składowe wektora \(\vec{b}\) wyznaczone względem wektora \(\vec{a}\) wynoszą \(\vec{b_{1}}=4\,\hat{i}+2\,\hat{j}\) oraz \(\vec{b_{2}}=-\hat{i}+2\,\hat{j}\).

Polecenie

Wybierz, spośród dwóch, rysunek, który ilustruje treść zadania.

Wektory: \(\vec{a}\)  oraz  \(\vec{b}\)

Odpowiedź nieprawidłowa

Wektory: \(\vec{a}\)  oraz  \(\vec{b}\)

Odpowiedź prawidłowa

Polecenie

Korzystając z własności trójkąta prostokątnego wyznacz długość odcinka \(OP\) (długość wektora \(\vec{b_{1}}\)). Wybierz, spośród trzech, jedną prawidłowa odpowiedź.
 \(\displaystyle{\cos\,\varphi=\frac{b_{1}}{b}}\) oraz \(\displaystyle{\cos\,\varphi=\frac{\vec{a}\circ \vec{b}}{a\cdot b}}\) 

Wybór 1 z 3

Długość wektora \(\vec{b_{1}}\) wynosi \(b=2\).

Odpowiedź nieprawidłowa

Wybór 2 z 3

Długość wektora \(\vec{b_{1}}\) wynosi \(b=2\sqrt{5}\).

Odpowiedź prawidłowa

Wybór 3 z 3

Długość wektora \(\vec{b_{1}}\) wynosi \(b=4\sqrt{2}\).

Odpowiedź nieprawidłowa

Rozwiązanie - etap 1

Iloczyn skalarny wynosi:  \(\vec{a}\circ \vec{b}=x_{a}\cdot x_{b}+y_{a}\cdot y_{b}+z_{a}\cdot z_{b}\)       \(\vec{a}\circ \vec{b}=6\cdot 3+3\cdot 4=30\)
Długość wektora \(\vec{a}\):     \(a=\sqrt{6^{2}+3^{2}}=\sqrt{45}=3\sqrt{5}\)

\(\displaystyle{\left|OP\right|=b_{1}=b\cdot \cos\,\varphi=b\cdot \frac{\vec{a}\circ \vec{b}}{a\cdot b}}\)
\(\displaystyle{b_{1}=\frac{\vec{a}\circ \vec{b}}{a}=\frac{30}{3\sqrt{5}}=\frac{10\sqrt{5}}{5}=2\sqrt{5}}\)

Polecenie

Wyznacz współrzędne wektora \(\vec{b}_1\). Wybierz, spośród trzech, jedną prawidłowa odpowiedź.

Wektor jednostkowy \(\vec{n_{a}}\) określa kierunek wektora \(\vec{a}\) oraz jednocześnie kierunek rzutu wektora \(\vec{b_{1}}\). Wystarczy więc pomnożyć wektor jednostkowy \(\vec{n_{a}}\) przez długość wektora \(\vec{b_{1}}\) aby otrzymać współrzędne wektora \(\vec{b_{1}}\).

Wybór 1 z 3

Współrzędne wektora \(\vec{b}_1\) wynoszą \(\vec{b}_1=2\,\hat{i}+4\,\hat{j}\)

Odpowiedź nieprawidłowa

Wybór 2 z 3

Współrzędne wektora \(\vec{b}_1\) wynoszą \(\vec{b}_1=1\,\hat{i}+3\,\hat{j}\)

Odpowiedź nieprawidłowa

Wybór 3 z 3

Współrzędne wektora \(\vec{b}_1\) wynoszą \(\vec{b}_1=4\,\hat{i}+2\,\hat{j}\)

Odpowiedź prawidłowa

Rozwiązanie - etap 2

Długość wektora \(\vec{a}\) wynosi:
\(a=\sqrt{6^2+3^2}=\sqrt{45}=3\sqrt{5}\)

Współrzędne wektora jednostkowego \(\vec{n}_a\) wynoszą:
\(\displaystyle{\vec{n}_{a}=\frac{1}{a}\left ( 6\,\hat{i}+3\,\hat{j} \right )=\frac{1}{3\sqrt{5}}\left ( 6\,\hat{i}+3\,\hat{j} \right )}\)

Współrzędne wektora \(\vec{b}_1\) wynoszą:
\(\displaystyle{\vec{b}_{1}=b_{1}\cdot\vec{n_{a}}=2\sqrt{5}\cdot \frac{1}{3\sqrt{5}}\left ( 6\,\hat{i}+3\,\hat{j} \right )}\)
\(\displaystyle{\vec{b}_{1}=\frac{2}{3}\left ( 6\,\hat{i}+3\,\hat{j} \right )=4\,\hat{i}+2\,\hat{j}}\)

Polecenie

Ostatni etap rozwiązania polega na wyznaczeniu współrzędnych wektora \(\vec{b}_2\). Rozwiąż samodzielnie i sprawdź otrzymany wynik.
Możesz również sprawdzić dwie propozycję rozwiązania

Odpowiedź

Składowe wektora \(\vec{b}\) wyznaczone względem wektora \(\vec{a}\) wynoszą \(\vec{b_{1}}=4\,\hat{i}+2\,\hat{j}\) oraz \(\vec{b_{2}}=-\hat{i}+2\,\hat{j}\)

Rozwiązanie - etap 3

Metoda 1

Rzut prostopadły wektora \(\vec{b}\) na wektor \(\vec{a}\) można wyznaczyć z zależności:
\(\vec{b}=\vec{b_{1}}+\vec{b_{2}}\)

\(\vec{b_{2}}=\vec{b}-\vec{b_{1}}\)
\(\vec{b_{2}}=3\,\hat{i}+4\,\hat{j}-\left(4\,\hat{i}+2\,\hat{j}\right)\)
\(\vec{b_{2}}=-\hat{i}+2\,\hat{j}\)

Rzuty wektora \(\vec{b}\) na wektor \(\vec{a}\)
Rzuty wektora \(\vec{b}\) na wektor \(\vec{a}\)

Odpowiedź

Składowe wektora \(\vec{b}\) wyznaczone względem wektora \(\vec{a}\) wynoszą \(\vec{b_{1}}=4\,\hat{i}+2\,\hat{j}\) oraz \(\vec{b_{2}}=-\hat{i}+2\,\hat{j}\).

Rozwiązanie - etap 3

Metoda 2

Metoda druga jest metodą alternatywną. Przedstawia ona inny sposób rozwiązania, który wymaga większej ilości obliczeń.

Do wyznaczenia rzutu prostopadłego wektora \(\vec{b}\) na wektor \(\vec{a}\) można użyć wektora jednostkowego \(\vec{n_{\perp}}\).

Wektor jednostkowy \(\vec{n_{\perp}}\) można zapisać jako:

\(\vec{n_{\perp}}=x\,\hat{i}+y\,\hat{j}\) o długości \(1\) czyli \(x^{2}+y^{2}=1\).
Iloczyn skalarny dwóch wektorów prostopadłych \(\vec{n_{\perp}}\circ \vec{a}\) wynosi zero.
\(\vec{n_{\perp}}\circ \vec{a}=6x+3y=0\)

Mamy więc do rozwiązania układ równań:
\(\left\{\begin{matrix} x^{2}+y^{2}=1\\ 6x+3y=0\end{matrix}\right.\)
Z drugiego równania mamy: \(y=-2x\)
Podstawiając \(y\) do pierwszego równania mamy:
\(x^{2}+(-2x)^{2}=1\)
\(5x^{2}=1\)
\(\displaystyle{x=\pm\frac{1}{\sqrt{5}}}\)
\(\displaystyle{x_{1}= -\frac{1}{\sqrt{5}}}\) oraz  \(\displaystyle{ x_{2}= \frac{1}{\sqrt{5}}}\)
Z zależności \(y=-2x\) mamy:
\(\displaystyle{y_{1}=\frac{2}{\sqrt{5}}}\) oraz  \(\displaystyle{ y_{2}=-\frac{2}{\sqrt{5}}}\)

Rozwiązaniem układu równań są dwa wektory prostopadłe do wektora \(\vec{a}\). Warunki zadania spełnia wektor skierowany w górę, czyli:
\(\displaystyle{\vec{n_{\perp}}=-\frac{1}{\sqrt{5}}\,\hat{i}+\frac{1}{\sqrt{5}}\,\hat{j}}\)

Do wyznaczenia współrzędnych wektora \(\vec{b_{2}}\) potrzebna jest jeszcze długość tego wektora. Wyznaczyć ją można z twierdzenia Pitagorasa:
\(b^{2}=b_{1}^{2}+ b_{2}^{2}\).
\(b_{2}=\sqrt{b^{2}-b_{1}^{2}}\)
Długości wektorów wynoszą:
\(b=\sqrt{3^{2}+4^{2}}=\sqrt{25}=5\)
\(b_{1}=\sqrt{4^{2}+2^{2}}=\sqrt{20}\)
\(b_{2}=\sqrt{5^{2}-(\sqrt{20})^{2}}=\sqrt{25-20}=\sqrt{5}\)
Współrzędne wektora \(\vec{b_{2}}\) wynoszą:
\(\displaystyle{\vec{b_{2}}=b_{2}\cdot\vec{n_{\perp}}=\sqrt{5}\cdot\left(-\frac{1}{\sqrt{5}} \,\hat{i}+\frac{2}{\sqrt{5}}\,\hat{j}\right)}\)
\(\vec{b_{2}}=-\,\hat{i}+2\hat{j}\)

Rzuty wektora \(\vec{b}\) na wektor \(\vec{a}\)
Rzuty wektora \(\vec{b}\) na wektor \(\vec{a}\)

Odpowiedź

Składowe wektora \(\vec{b}\) wyznaczone względem wektora \(\vec{a}\) wynoszą \(\vec{b_{1}}=4\,\hat{i}+2\,\hat{j}\) oraz \(\vec{b_{2}}=-\hat{i}+2\,\hat{j}\).