Zadanie 2.3.1.3
DOI: 10.37190/OZE-FizykaCw1-r2

 Zadanie 2.3.1.3

Ruch jednostajnie zmienny
Lotnik lecący na wysokości \(h\), w kierunku poziomym z prędkością \(v_0\) puszcza ładunek, który ma upaść na ziemię w punkcie \(A\). Pod jakim kątem lotnik powinien widzieć cel w chwili puszczenia ładunku, aby ten spadł dokładnie w punkcie \(A\)? Za kąt widzenia celu, przyjmij kąt pomiędzy kierunkiem poziomym a linią łączącą samolot z celem. Zakładamy brak oporów powietrza.

 Wskazówka teoretyczna

 Teoria - rzut poziomy
Współrzędne rzuconego poziomu ciała w pewnej chwili \(t\):
\( \eqalign{ x &= v_0 t \\ y &= h-\frac{1}{2} gt^2 } \)
Składowe wektora prędkości \(\vec{v}\) w pewnej chwili \(t\):
\( \eqalign{ v_x &= v_0 \\ v_y &= -gt } \)
Zasięg rzutu:
\(\displaystyle{OA=v_0\sqrt{\frac{2h}{g} } }\)
Czas trwania rzutu:
\(\displaystyle{t_{OA}=\sqrt{\frac{2h}{g}}}\)


Ruch poziomy w polu sił ciężkości może być rozpatrywany jako ruch złożony z dwóch niezależnych ruchów:
  1. ruchu ciała z prędkością stałą w kierunku poziomym,
  2. ruch jednostajnie przyspieszony w kierunku pionowym z przyspieszeniem \(g\).

Informacja

Postaraj się samodzielnie rozwiązać zadanie. Możesz sprawdzić swój tok rozumowania, klikając w przyciski odsłaniające kolejne etapy proponowanego rozwiązania lub sprawdź od razu odpowiedź.

Dane i szukane

Dane:
- wysokość, na której leci samolot \(h\),
- prędkość samolotu \(v_0\),
- wartość przyspieszenia ziemskiego \(\displaystyle{10\,\mathrm{\frac{m}{s^2}}}\).

Szukane:
- kąt widzenia celu \(\alpha\).

Analiza sytuacji

Zacznijmy od określenia toru ruchu, na który podstawowy wpływ ma wektor prędkości spadającej paczki \(v\). Wektor ten zmienia się cały czas podczas opadania ładunku, przez co jest trudny do analizowania. Dlatego wspomnianą prędkość rozbijemy na dwie składowe skierowane wzdłuż osi układu współrzędnych \(v_x\) i \(v_y\). Ich zachowanie jest znacznie łatwiejsze do analizowania.

Ruch wzdłuż osi \(OX\) jest ruchem jednostajnym ze stałą prędkością:
\(v_x=v_0\)  oraz  \(x=v_0t\).

W kierunku osi \(OY\) występuje spadek swobodny z prędkością \(v_y=-gt\), a współrzędna położenia ciała na tej osi zależy od czasu w następujący sposób \(\displaystyle{y=h-\frac{1}{2}gt^2}\).

\(\displaystyle{y=h-\frac{1}{2}gt^2=h-\frac{1}{2}g\frac{x^2}{v_0^2}}\)
\(\displaystyle{y=h-\frac{g}{2v_0}x^2}\)  jest to równanie paraboli.

Prędkość pozioma pakunku \(v_x\) jest identyczna z prędkością lotu samolotu \(v_0\) przez cały czas spadania. Natomiast prędkość pionowa \(v_y\) pakunku ma w momencie wyrzucenia wartość \(0\), ale potem cały czas zwiększa się pod wpływem siły ciężkości. Opadający pakunek pod wpływem tych dwóch prędkości będzie się przemieszczał po torze o kształcie paraboli. Paczka nie spadnie w miejscu, w którym była wyrzucona. Miejsce upadku zostało zaznaczone punktem \(A\) (na rysunku poniżej), natomiast przez symbol \(d\) oznaczono odległość w poziomie między punktem wyrzucenia paczki a miejscem jej upadku.
Lecący samolot

Rozwiązanie

Kąt \(\alpha\), szukany w zadaniu, można obliczyć korzystając z funkcji trygonometrycznej tangens. Aby jednak to zrobić, musimy wyliczyć wartość zmiennej \(d\).

Rzut poziomy traktować możemy jako złożenie spadku swobodnego z wysokości \(h\) oraz ruchu poziomego ze stałą prędkością \(v_0\). Zasięg \(d\) będzie równy:

\(d=v_0t\)

gdzie \(t\) jest czasem ruchu, czyli czasem, który upłynął od upuszczenia ładunku do jego upadku na ziemię w punkcie \(A\). Czas ten można wyznaczyć na podstawie informacji, że w kierunku pionowym ruch ładunku jest spadkiem swobodnym z wysokości \(h\). Otrzymujemy:

\(\displaystyle{h=\frac{gt^2}{2}}\)
 \(\eqalign{2h &= gt^2 \\ t^2 &= \frac{2h}{g}}\) 
Po przekształceniach mamy:
\(\displaystyle{t=\sqrt{\frac{2h}{g}}}\)

Obliczoną wartość podstawiamy do wzoru \(d=v_0t\) i otrzymujemy:
\(\displaystyle {d=v_0 \sqrt{\frac{2h}{g}}}\)

Mając obliczoną drogę \(d\) możemy określić kąt \(\alpha\):
\( \displaystyle{ \operatorname{tg}{\alpha}= \frac{h}{d}=\frac{h}{v_0\sqrt{\frac{2h}{g}}} } \)
 Podnosimy obie strony równania do drugiej potęgi w celu pozbycia się pierwiastka: \[ \eqalign{ (\operatorname{tg}{\alpha})^2 &= \frac{h^2}{v_0^2\frac{2h}{g}}= \\ &= h^\cancel{2}\frac{g}{2\cancel{h}v_0^2}= \\ &= \frac{hg}{2v_0^2} } \] 
 Nakładamy na obie strony pierwiastek i mnożymy przez \(\sqrt{2}\): \[ \eqalign{ \operatorname{tg}{\alpha} &= \frac{\sqrt{hg}}{\sqrt{2}v_0}= \\ &= \frac{\sqrt{2}\sqrt{hg}}{2v_0}= \\ &= \frac{\sqrt{2hg}}{2v_0} } \] 
Po przekształceniach otrzymujemy:
\[\displaystyle { \operatorname{tg}{\alpha} = \frac{\sqrt{2hg}}{2v_0} }\]
Szukany kąt wynosi:
\[ \alpha = \operatorname{arctg}{\left( \frac{\sqrt{2hg}}{2v_0}\right)} \]

Odpowiedź

Kąt widzenia celu, przy którym wyrzucony z samolotu pakunek upadnie dokładnie we wskazanym punkcie obliczamy z zależności:
\[ \alpha = \operatorname{arctg}{\left( \frac{\sqrt{2hg}}{2v_0}\right)} \]