Zadanie 3.6.1.4
DOI: 10.37190/OZE-FizykaCw1-r3

 Zadanie 3.6.1.4

Samochód na zakręcie
Jaka powinna być minimalna wartość współczynnika tarcia statycznego między oponami samochodu a asfaltem, aby samochód mógł przejechać bez poślizgu zakręt o promieniu \(50\,\mathrm{m}\) z prędkością \(\displaystyle{72\,\mathrm{\frac{km}{h}} }\). Jezdnia jest nachylona do poziomu pod kątem \(10^{\circ}\)?

 Wskazówka teoretyczna

 Teoria - siła dośrodkowa i odśrodkowa
Jeśli ciało o masie \(m\) porusza się po okręgu o promieniu \(r\), tzn., że wypadkowa wszystkich sił działających na to ciało jest siłą dośrodkową. Wektor siły dośrodkowej skierowany jest w stronę środka okręgu, po którym porusza się ciało.

\(\displaystyle{F_{wyp}=F_{doś}=m\frac{v^2}{r} }\)

Siła odśrodkowa bezwładności, działająca na ciało o masie \(m\), w nieinercjalnym układzie odniesienia, wirującym z prędkością kątową wynosi:

\(\displaystyle{F_{od}=m\omega^2r=m\frac{v^2}{r} }\)

Wektor siły odśrodkowej skierowany jest w kierunku od środka okręgu, po którym porusza się ciało.

Informacja

Postaraj się samodzielnie rozwiązać zadanie. Możesz sprawdzić swój tok rozumowania, klikając w przyciski odsłaniające kolejne etapy proponowanego rozwiązania lub sprawdź od razu odpowiedź.

Dane i szukane

Dane:
- promień zakrętu \(r=50\,\mathrm{m}\),
- prędkość samochodu \(\displaystyle{v=72\,\mathrm{\frac{km}{h}}=20\,\mathrm{\frac{m}{s}} }\),
- nachylenie jezdni do poziomu \(\alpha=10^{\circ}\),
- przyspieszenie ziemskie \(\displaystyle{g=10\,\mathrm{\frac{m}{s^2}} }\).

Szukane:
- współczynnik tarcia statycznego \(\mu\).

Analiza sytuacji

Wyobraźmy sobie układ nieinercjalny, względem którego samochód jest w spoczynku, na przykład układ związany z tym samochodem. W układzie tym samochód jest w spoczynku, a działające na niego siły to: siła ciężkości samochodu \(P\) – w dół, siła reakcji jezdni \(R\) prostopadła do jej powierzchni i skierowana w górę, odśrodkowa siła bezwładności w wartości \(F_{od}\) oraz siła tarcia statycznego \(T\), działająca równolegle do powierzchni jezdni. Ponieważ, z punktu widzenia obserwatora w tym układzie nieinercjalnym, samochód jest w spoczynku to, zgodnie z I zasadą dynamiki, wypadkowa działających na niego sił jest równa zeru.

Rysunek

Opis rysunku

Na rysunku przedstawiono diagram sił działających na samochód w nieinercjalnym układzie odniesienia związanym z samochodem. Wprowadzono układ współrzędnych \(x\;y\), przy czym oś \(x\) jest skierowana równolegle do jezdni na zewnątrz zakrętu, a oś \(y\) jest do niej prostopadła i skierowana w górę. Siły są reprezentowane one przez ich wartości bezwzględne.

Opis matematyczny

Warunki równowagi sił dla osi \(x\) i \(y\) mają postać:

\(\begin{eqnarray} \begin{cases} \sum F_x &=F_{od}\cos \alpha -mg\sin\alpha -T=0\\ \sum F_y &=R-mg\cos \alpha -F_{od}\sin\alpha=0 \end{cases} \end{eqnarray} \),

Maksymalna wartość siły tarcia, wynosi \(T_{max}=\mu N\), gdzie \(N\) jest siłą nacisku samochodu na powierzchnię jezdni. Siła ta jest równa, co do wartości, zgodnie z III zasadą dynamiki, sile reakcji powierzchni jezdni \(R\), która z kolei, zgodnie z drugim równaniem, jest równa

\(R=F_{od}\sin\alpha+mg\cos \alpha\).

Podstawiając do pierwszego równania wyrażenie na wartość siły odśrodkowej i \(T=T_{max}\) oraz \(\displaystyle{F_{od}=\frac{mv^2}{r} }\) otrzymujemy

\(\displaystyle{\frac{mv^2}{r}\cos\alpha-mg\sin\alpha-\mu \left ( mg\cos\alpha+\frac{mv^2}{r}\sin\alpha \right )=0 }\)

\(\displaystyle{\frac{v^2}{r}\cos\alpha-g\sin\alpha=\mu \left ( g\cos\alpha+\frac{v^2}{r}\sin\alpha \right ) }\)

\(\displaystyle{\mu=\frac{  \large{\frac{v^2}{r}}\cos\alpha-g\sin\alpha }{ g\cos\alpha+\large{\frac{v^2}{r}}\sin\alpha } }\)
 \[\displaystyle{\mu=\frac{\large{\frac{v^2}{r}}\frac{\cos\alpha}{\cos\alpha}-g\large{\frac{\sin\alpha}{\cos\alpha}}}{g\large{\frac{\cos\alpha}{\cos\alpha}}+\large{\frac{v^2}{r}}\frac{\sin\alpha}{\cos\alpha}}}\]\[\displaystyle{\mu=\frac{\large{\frac{v^2}{r}}-g\operatorname{tg}{\alpha}}{g+\large{\frac{v^2}{r}}\operatorname{tg}{\alpha}}}\]\[\displaystyle{\mu=\frac{\large{\frac{20^2}{50}}-10\cdot\operatorname{tg}{10^{\circ}}}{10+\large{\frac{20^2}{50}}\operatorname{tg}{10^{\circ}} }=0,55}\] 
\(\mu=0,55\)

Odpowiedź

Aby samochód mógł bez poślizgu przejechać zakręt z szybkością \(\displaystyle{72\,\mathrm{\frac{km}{h}}}\), wartość współczynnika tarcia statycznego między oponami samochodu a asfaltem, powinna wynosić \(\mu =0,55\).