Zadanie 3.5.4

 Polecenie

Rozwiąż podane równania lub nierówności trygonometryczne.

 Nierówność 1

\(-\cos ^{2}x+3\sin x\leq -3\)

 Rozwiązanie

Korzystamy z wzoru jedynkowego, aby otrzymać nierówność zawierającą tylko funkcję sinus.
\[ \begin{array}{l}
-\cos ^{2}x+3\sin x\leq -3\\
-\left ( 1-\sin^{2}x \right )+3\sin x+3\leq 0\\
-1+\sin^{2}x +3\sin x+3\leq 0\\
\sin^{2}x +3\sin x+2\leq 0
\end{array}\]
Ponieważ otrzymaliśmy z lewej strony nierówności funkcję złożoną (z funkcji kwadratowej i funkcji sinus), zatem dokonujemy podstawienia, do którego później wrócimy.
\[ \begin{array}{l}
\sin x=t, \ \ t\in \left \langle -1;1 \right \rangle\\
t^{2}+3t+2\leq 0
\end{array}\]
Rozwiązujemy nierówność kwadratową.
\[ \begin{array}{l}
\Delta =9-8=1, \ \ \sqrt{\Delta }=1\\
t_{1}=\displaystyle\frac{-3-1}{2}=-2\\
t_{2}=\displaystyle\frac{-3+1}{2}=-1
\end{array}\]
Szkicujemy wykres pomocniczy i odczytujemy argumenty \(t,\) dla których funkcja kwadratowa przyjmuje wartości niedodatnie.
Rysunek 3.5.4.1
Zatem \(t\in \left \langle -2;-1 \right \rangle.\)
Ponieważ z założenia \(t\) jest wartością funkcji sinus, zatem zakładaliśmy, że \(t\in \left \langle -1;1 \right \rangle.\) Częścią wspólną tych dwóch zbiorów jest tylko jedna liczba \(-1.\) Wracamy do podstawienia:
\[ \begin{array}{l}
t=-1\\
\sin x=-1
\end{array}\]
Odczytujemy z wykresu, dla jakich argumentów funkcja sinus przyjmuje wartości \(-1.\)
Tych argumentów jest nieskończenie wiele, ale występują okresowo. Zatem wystarczy podać jedno rozwiązanie i dodać wielokrotność okresu. (Zwykle wybieramy ten argument, który znajduje się w przedziale \(\left \langle -\pi ;\pi  \right \rangle.\))
Rysunek 3.5.4.2
Odczytujemy rozwiązanie \(x=-\displaystyle\frac{\pi}{2}+2k\pi, \ k\in \mathbb{C}.\) (Można było również zapisać odpowiedź np. w postaci \(x=\displaystyle\frac{3\pi}{2}+2k\pi, \ k\in \mathbb{C}\).)

 Odpowiedź

Rozwiązaniem nierówności \(-\cos ^{2}x+3\sin x\leq -3\) są wszystkie liczby postaci \(-\displaystyle\frac{\pi}{2}+2k\pi, \ k\in \mathbb{C}.\)

 Nierówność 2

\(\lvert \cos (x-\displaystyle\frac{\pi }{6}) \rvert \leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\)

 Rozwiązanie

\[\lvert \cos (x-\displaystyle\frac{\pi }{6}) \rvert \leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\\
-\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\leq\cos (x-\displaystyle\frac{\pi }{6})\leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\]
Szkicujemy wykres funkcji \(y=\cos x\) i odczytujemy, dla jakich argumentów wartości cosinusa mieszczą się w przedziale \(\left \langle -\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}; \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2} \right \rangle.\) Chwilowo pomijamy w argumencie \(-\displaystyle\frac{\pi }{6}.\)
Zobrazujmy sytuację na rysunku.
Rysunek 3.5.4.3

Z rysunku można odczytać, że funkcja przyjmuje wartości większe od \(\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\) lub mniejsze od \(-\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\) dla części wykresu zaznaczonego na niebiesko. Tych części nie bierzemy pod uwagę. Interesują nas fragmenty zaznaczone na różowo i zielono. Dlaczego dwa kolory? Bo są to dwie różne części wykresu spełniające podaną nierówność, jednocześnie powtarzające się cyklicznie.
A zatem:
\[-\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\leq\cos x\leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\ \Leftrightarrow \\
\Leftrightarrow \ x\in \color{#009900}{\left \langle \displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi; \pi -\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi \right \rangle} \ \cup \ \color{#CC0066}{\left \langle \pi+\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi ;2\pi-\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi \right \rangle},\ k\in \mathbb{C}.\]

Weźmy zatem pod uwagę, że argumentem funkcji cosinus jest u nas \((x-\displaystyle\frac{\pi }{6}).\)
Zatem
\[-\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\leq\cos (x-\displaystyle\frac{\pi }{6})\leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2} \ \Leftrightarrow \\
\Leftrightarrow \ \ x-\displaystyle\frac{\pi }{6}\in \left \langle \displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi; \pi -\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi \right \rangle \ \cup \ \left \langle \pi+\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi ;2\pi-\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi \right \rangle,\ k\in \mathbb{C}.\]

Wyznaczamy \(x:\)
\[-\displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\leq\cos (x-\displaystyle\frac{\pi }{6})\leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\\
\Leftrightarrow \ \ x-\displaystyle\frac{\pi }{6}\in \left \langle \displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi; \pi -\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi \right \rangle \ \cup \ \left \langle \pi+\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi ;2\pi-\displaystyle\frac{\pi }{6}+2k\pi \right \rangle,\ k\in \mathbb{C}\ \Leftrightarrow \]
Chwilowo pomijamy podczas obliczeń \(2k\pi.\)
\[\Leftrightarrow \ \  \displaystyle\frac{\pi }{6} \leq x -\displaystyle\frac{\pi }{6}\leq \pi-\displaystyle\frac{\pi }{6} \ \ \vee \ \ \pi +\displaystyle\frac{\pi }{6} \leq x -\displaystyle\frac{\pi }{6}\leq 2\pi-\displaystyle\frac{\pi }{6} \ \Leftrightarrow \\
\Leftrightarrow \ \displaystyle\frac{\pi }{6}+\displaystyle\frac{\pi }{6} \leq x \leq \pi -\displaystyle\frac{\pi }{6}+\displaystyle\frac{\pi }{6} \ \ \vee \ \ \pi+\displaystyle\frac{\pi }{6}+\displaystyle\frac{\pi }{6} \leq x \leq 2\pi-\displaystyle\frac{\pi }{6}+\displaystyle\frac{\pi }{6} \ \Leftrightarrow \\
\Leftrightarrow \ \displaystyle\frac{\pi }{3}\leq x\leq \pi \ \ \vee \ \ \displaystyle\frac{4\pi }{3}\leq x\leq 2\pi \]

A co za tym idzie, włączając okresowość przedziałów (okres się nie zmienia, bo tylko przesunęliśmy wykres funkcji cosinus):
\[x\in \left \langle \displaystyle\frac{\pi }{3}+2k\pi; \pi+2k\pi\right \rangle \ \cup \ \left \langle \displaystyle\frac{4\pi }{3}+2k\pi ;2\pi+2k\pi \right \rangle,\ k\in \mathbb{C}.\]

 Odpowiedź

Rozwiązaniem nierówności\(\lvert \cos (x-\displaystyle\frac{\pi }{6}) \rvert \leq \displaystyle\frac{\sqrt{3} }{2}\) jest każda liczba, należąca do sumy zbiorów \(\left \langle \displaystyle\frac{\pi }{3}+2k\pi; \pi+2k\pi\right \rangle \ \cup \ \left \langle \displaystyle\frac{4\pi }{3}+2k\pi ;2\pi+2k\pi \right \rangle,\ k\in \mathbb{C}.\)

 Równanie 1

\(\sin 3x - \sin x=0\)

 Rozwiązanie

 Krok 1

Rozpisz argument sinusa \(3x\) na sumę dwóch kątów \(2x+x\) i skorzystaj ze wzoru na  \(\sin (x+y)= \sin x \cos y +\cos x \sin y\) .

 Krok 2

\[\begin{array}{l}
\sin 3x - \sin x=0\\
\color {#009900}{\sin (2x+x)} - \sin x=0\\
\color {#009900}{\sin 2x \cos x + \cos 2x \sin x} - \sin x=0
\end{array}\]
W kolejnym kroku spróbuj skorzystać ze wzorów na  \( \sin 2x= 2\sin x\cos x\)  \( \cos 2x = \cos ^{2}x-\sin^{2}x\) .

 Krok 3

\[\begin{array}{l}
\color {#CC0066}{\sin 2x} \cos x + \color {#CC0066}{\cos 2x} \sin x - \sin x=0\\
\color {#CC0066}{2\sin x\cos x} \cos x + (\color {#CC0066}{\cos ^{2}x-\sin^{2}x}) \sin x - \sin x=0
\end{array}\]
Z otrzymanych trzech wyrazów sumy można wyłączyć wspólny czynnik równy \(\sin x.\)

 Krok 4

\[\begin{array}{l} 
2\color {#009900}{\sin x}\cos x \cos x + (\cos ^{2}x-\sin^{2}x)\color {#009900}{\sin x} - \color {#009900}{\sin x}=0\\
\color {#009900}{\sin x}(2\cos^{2}x + \cos ^{2}x-\sin^{2}x -1)=0\\
\sin x(3\cos^{2}x -\sin^{2}x -\color {#CC0066}{1})=0
\end{array}\]
Skorzystaj z jedynki trygonometrycznej.

 Krok 5

\[ \begin{array}{l}
\sin x(3\cos^{2}x -\sin^{2}x -\color {#CC0066}{1})=0\\
\sin x(3\cos^{2}x -\sin^{2}x -(\color {#CC0066}{\sin^{2}x+\cos^{2}x}))=0\\
\sin x(3\cos^{2}x -\sin^{2}x -\sin^{2}x-\cos^{2}x)=0\\
\sin x(2\cos^{2}x -2\sin^{2}x)=0\\
2\sin x(\color {#009900}{\cos^{2}x -\sin^{2}x})=0
\end{array}\]
Wyłączyliśmy \(2\) przed nawias. Skorzystaj ze wzoru na  \( \cos 2x = \cos ^{2}x-\sin^{2}x\) .

 Krok 6

\[ \begin{array}{l}
2\sin x(\color {#009900}{\cos 2x})=0\\
2\sin x \cos 2x=0\\
\sin x=0 \quad\quad\vee \quad\quad\cos 2x=0
\end{array}\]
Rysunek 3.5.4.4
Rysunek 3.5.4.5

\[ \begin{array}{l}
\sin x=0 \quad\quad\vee \quad\quad \cos 2x=0\\
x=0+k\pi \quad\quad\vee \quad\quad 2x=\displaystyle\frac{\pi}{2}+k\pi \ \ /:2\\
x=k\pi,\ k\in \mathbb{C} \ \quad\vee \quad \ x=\displaystyle\frac{\pi}{4}+k\displaystyle\frac{\pi}{2},\ k\in \mathbb{C}
\end{array}\]

 Krok 7 - Odpowiedź

Rozwiązaniem równania \(\sin 3x - \sin x=0\) są liczby ze zbioru \(\left \{ k\pi, \displaystyle\frac{\pi}{4}+k\displaystyle\frac{\pi}{2} \right \},\ k\in \mathbb{C}.\)

 Polecenie

Rozwiąż podane równania lub nierówności trygonometryczne.

 Równanie

\(\operatorname{tg}{x} +\operatorname{ctg}{x}=2,\) dla \( x\in \left ( 0,2\pi \right )\)

 Odpowiedź

Rozwiązaniem równania \(\operatorname{tg}{x} +\operatorname{ctg}{x}=2,\) w przedziale \( \left ( 0,2\pi \right )\) są liczby ze zbioru \(\left \{ \displaystyle\frac{\pi}{4}, \displaystyle\frac{5\pi}{4}  \right \}\)

 Rozwiązanie

\[\begin{array}{l}
\operatorname{tg}{x} + \operatorname{ctg}{x}=2, \textrm{ dla } x\in \left ( 0,2\pi \right )\\
\operatorname{tg}{x} +\displaystyle\frac{1}{\operatorname{tg}{x}}=2 \ \ \ /\cdot \operatorname{tg}{x}\\
\operatorname{tg}^{2}{x}+1=2\operatorname{tg}{x}\\
\operatorname{tg}^{2}{x}-2\operatorname{tg}{x}+1=0\\
\operatorname{tg}{x}=t, \ \ t\in \mathbb{R}\\
t^{2}-2t+1=0\\
(t-1)^{2}=0\\
t-1=0\\
t=1\\
\operatorname{tg}{x}=1, \textrm{ dla } x\in \left ( 0,2\pi \right ) \\
x=\displaystyle\frac{\pi}{4} \vee  x=\pi+\displaystyle\frac{\pi}{4}
\end{array}\]

 Nierówność

\(\sin 3x+\sin (3x+\displaystyle\frac{2\pi}{3})>1-\log _{3}\sqrt{3}\)

 Odpowiedź

Rozwiązaniem nierówności \(\sin 3x+\sin (3x+\displaystyle\frac{2\pi}{3})>1-\log _{3}\sqrt{3}\) są liczby należące do zbioru \(
\left (  -\displaystyle\frac{\pi}{18}+\displaystyle\frac{2k\pi}{3}; \displaystyle\frac{\pi}{6}+\displaystyle\frac{2k\pi}{3} \right ),\ k\in \mathbb{C}.\)

 Rozwiązanie

\[ \begin{array}{l}
\sin 3x+\sin (3x+\displaystyle\frac{2\pi}{3})>1-\log _{3}\sqrt{3}\\
2\sin \displaystyle\frac{3x+3x+\displaystyle\frac{2\pi}{3}}{2} \cos \displaystyle\frac{3x-3x-\displaystyle\frac{2\pi}{3}}{2}>1-\log _{3}\sqrt{3}\\
2\sin (3x+\displaystyle\frac{\pi}{3})\cos (-\displaystyle\frac{\pi}{3})>1-\displaystyle\frac{1}{2}\\
2\sin (3x+\displaystyle\frac{\pi}{3}) \cos \displaystyle\frac{\pi}{3} > \displaystyle\frac{1}{2}\\
1\cdot \sin (3x+\displaystyle\frac{\pi}{3})>\displaystyle\frac{1}{2}\\
\sin (3x+\displaystyle\frac{\pi}{3})>\displaystyle\frac{1}{2}
\end{array}\]
Rysunek 3.5.4.6
\[ \begin{array}{l}
\displaystyle\frac{\pi}{6}+2k\pi < 3x+\displaystyle\frac{\pi}{3} < \pi - \displaystyle\frac{\pi}{6}+2k\pi, \ \ k\in \mathbb{C}\\
\displaystyle\frac{\pi}{6}-\displaystyle\frac{\pi}{3}+2k\pi < 3x < \pi - \displaystyle\frac{\pi}{6}-\displaystyle\frac{\pi}{3}+2k\pi, \ \ k\in \mathbb{C}\\
-\displaystyle\frac{\pi}{6}+2k\pi < 3x < \pi - \displaystyle\frac{\pi}{2}+2k\pi, \ \ k\in \mathbb{C} \\
-\displaystyle\frac{\pi}{18}+\displaystyle\frac{2k\pi}{3} < x < \displaystyle\frac{\pi}{6}+\displaystyle\frac{2k\pi}{3}, \ \ k\in \mathbb{C} \\
\end{array}\]

Wybierz jedną z czterech podanych odpowiedzi. Aby sprawdzić poprawność odpowiedzi kliknij przycisk "Sprawdź" lub na końcu "Sprawdź poprawność odpowiedzi".

Zadanie 1

Równanie \(\operatorname{tg}{x}=1\) ma w przedziale \(\left \langle 0;2\pi \right \rangle:\)

Zadanie 2

Rozwiązaniem nierówności \(\sqrt{2}\cos x<-1\) nie są zbiory:

Zadanie 3

Nierówność \(\lvert \operatorname{tg}{x}  \rvert >-1\) jest spełniona:

Zadanie 4

Rozwiązaniem równania \(\sin^{2}\displaystyle\frac{x}{2}-\cos x=-\displaystyle\frac{1}{4}\) w przedziale \(\left ( -\pi;2\pi \right )\) są liczby:

Podsumowanie