Zadanie 7.1.2

 Polecenie

Znajdź ekstrema lokalne funkcji.

 Wskazówki

Definicje ekstremum lokalnego

Definicja (minimum lokalne funkcji)
Funkcja \(f\) ma w punkcie \(x_{0}\in \mathbb{R}\) minimum lokalne, jeżeli
\[\underset{\delta \gt 0}{\huge \exists } \ \ 
\underset{x\in S(x_{0},\delta ) }{\huge \forall } f(x)\geqslant f(x_{0}).\]
Definicja (maksimum lokalne funkcji)
Funkcja \(f\) ma w punkcie \(x_{0}\in \mathbb{R}\) maksimum lokalne, jeżeli
\[\underset{\delta \gt 0}{\huge \exists }  \ \
\underset{x\in S(x_{0},\delta ) }{\huge \forall } f(x)\leqslant f(x_{0}).\]

Twierdzenie (warunek konieczny istnienia ekstremum)

Jeżeli funkcja \(f\) ma:
  1. ekstremum lokalne w punkcie \(x_{0},\)
  2. pochodną \(f'(x_{0}),\)

to \[f'(x_{0})=0.\]
Uwaga
Implikacja odwrotna jest fałszywa. Np. dla funkcji \(f(x)=|x|\) ekstremum lokalne właściwe istnieje, ale pochodna \(f'(x_{0})\) nie istnieje.

Twierdzenia (warunki wystarczające istnienia ekstremum funkcji)

Twierdzenie ( \(I\) warunek wystarczający istnienia ekstremum)
Jeżeli funkcja \(f\) spełnia warunki:
  1. \(f'(x_{0})=0,\)
  2. \(\underset{\delta \gt 0}{\huge \exists } \ \
    \begin{cases}
    f'(x_{0}) \gt 0 \ \ \textrm {dla każdego } x\in S(x_{0}^{-},\delta ),\\
    f'(x_{0}) \lt 0 \ \ \textrm {dla każdego } x\in S(x_{0}^{+},\delta ),
    \end{cases}\)
to w punkcie \(x_{0}\) ma maksimum lokalne właściwe.
Twierdzenie ( \(II\) warunek wystarczający istnienia ekstremum)
Jeżeli funkcja \(f\) spełnia warunki:
  1. \(f'(x)=f''(x)=f'''(x)=\cdots=f^{(n-1)}(x_{0})=0,\)
  2. \(f^{(n)}(x) \lt 0,\)
  3. \(n\) jest liczbą parzystą, gdzie \(n\geqslant  2,\)
to w punkcie \(x_{0}\) ma maksimum lokalne właściwe.

Uwaga
  • Jeżeli założenie 2. twierdzenia ma postać \(f^{(n)}(x) \gt 0,\) to funkcja w punkcie \(x_{0}\) ma minimum lokalne właściwe.
  • Jeżeli założenie 3. ma postać "\(n\) jest liczb a nieparzystą, a założenie 2. \(f^{(n)}(x) \neq 0,\) to funkcja w punkcie \(x_{0}\) nie ma ekstremum lokalnego.

Algorytm wyznaczania ekstremum lokalnych funkcji

ALGORYTM
Aby wyznaczyć ekstrema lokalne funkcji \(f\) wyznaczamy w podanej kolejności:
  1. \(f'(x)\)
  2. \(x_{1}, x_{2}, \cdots, \textrm{ dla których } f'(x)=0\)
Reguła 1
3. Badamy, czy pochodna \(f'\) zmienia znak w punktach podejrzanych o bycie ekstremum lokalnym, tj. \(x_{1}, x_{2}, \cdots,\) rysując wykres pierwszej pochodnej funkcji \(f\) (wystarczy pomocniczy).
  • Jeśli nie zmienia znaku - to nie ma ekstremum w danym punkcie.
  • Jeśli zmienia znak - to w badanym punkcie istnieje ekstremum oraz:
    • jeśli zmienia z dodatniej na ujemną, wówczas jest to maksimum,
    • jeśli zmienia z ujemnej na dodatnią, wówczas jest to minimum.
Reguła 2
3. Liczymy pochodne wyższych rzędów funkcji \(f\) w punktach podejrzanych o bycie ekstremum lokalnym, tj. \(x_{1}, x_{2}, \cdots .\)
Badamy pierwszą niezerującą się pochodną w danym punkcie.
  • Jeżeli pochodna ta jest stopnia nieparzystego, wówczas nie ma w tym punkcie ekstremum.
  • Jeżeli pochodna ta jest stopnia parzystego, wówczas jest w tym punkcie ekstremum oraz:
    • jeśli jest ona dodatnia, to jest to minimum,
    • jeśli jest ona ujemna, to jest to maksimum.

 Funkcja 1

\(f(x)=4x^{3}-3x\)

 Rozwiązanie

Wyznaczamy dziedzinę funkcji \(f(x)=4x^{3}-3x.\) Ponieważ jest to wielomian, zatem \(D=\mathbb{R}.\)
Liczymy pochodną funkcji \(f\) i przyrównujemy ją do zera, aby wyznaczyć punkty stacjonarne (czyli podejrzane o bycie ekstremum lokalnym).
\[ \begin{array}{l}
f'(x)=12x^{2}-3\\
12x^{2}-3=0\\
4x^{2}-1=0\\
(2x-1)(2x+1)=0\\
{\displaystyle x=\frac{1}{2} \ \vee \ x=-\frac{1}{2}}
\end{array}\]
Stosujemy regułę \(I,\) zatem szkicujemy wykres pomocniczy pochodnej \( f'(x)=12x^{2}-3.\)
_rysunek_7.1.2.1
Z wykresu odczytujemy, że w punkcie \(x=-\displaystyle\frac{1}{2}\) pochodna zmienia znak z dodatniej na ujemną (czyli funkcja zmienia się z rosnącej na malejącą), zatem w tym punkcie funkcja \(f\) ma maksimum lokalne właściwe. W punkcie \(x=\displaystyle\frac{1}{2}\) pochodna zmienia znak z ujemnej na dodatnią, czyli funkcja \(f\) zmienia się z malejącej na rosnącą. Funkcja ma więc w tym punkcie minimum lokalne.
Należałoby jeszcze wyznaczyć drugą współrzędną punktów, będących ekstremum funkcji.
Dla \(x=\displaystyle\frac{1}{2}\)
\[y=f\left (\frac{1}{2}  \right )=4\cdot \left ( \frac{1}{2} \right )^{3}-3\cdot \frac{1}{2}=\frac{4}{8}-\frac{3}{2}=-1.\]
Dla \(x=-\displaystyle\frac{1}{2}\)
\[y=f\left (-\frac{1}{2}  \right )=4\cdot \left ( -\frac{1}{2} \right )^{3}-3\cdot \left (-\frac{1}{2}  \right )=-\frac{4}{8}+\frac{3}{2}=1\]
Zatem punkt \( (\displaystyle\frac{1}{2}, -1)\) jest maksimum lokalnym funkcji \(f\) oraz punkt \((-\displaystyle\frac{1}{2},1)\) jest minimum lokalnym funkcji \(f.\)

 Odpowiedź

  • \((\displaystyle\frac{1}{2}, -1)\) - maksimum lokalne funkcji \(f\)
  • \((-\displaystyle\frac{1}{2},1)\)  - minimum lokalne funkcji \(f\)

 Funkcja 2

\(f(x)=x^{2}\ln x\)

 Rozwiązanie

Dziedziną funkcji \(f(x)=x^{2}\ln x\) jest zbiór \(D_{f}=\mathbb{R}_{+}.\)
Liczymy pierwszą pochodną funkcji \(f(x)=x^{2}\ln x.\)
\[ \begin{array}{l}
{\displaystyle f'(x)=2x\ln x+x^{2}\cdot \frac{1}{x}=x(2\ln x+1)}\\
x(2\ln x+1)=0 \\
{\displaystyle x=0\notin D_{f} \ \ \vee \ \ 2\ln x+1=0\ \Leftrightarrow  \ x=e^{-\frac{1}{2}}}
\end{array}\]
Zatem punktem stacjonarnym (czyli tym, który może ale nie musi być ekstremum lokalnym) jest \(x=e^{-\displaystyle\frac{1}{2}}.\)
Stosujemy regułę 2 do badania, czy w danym punkcie znajduje się ekstremum funkcji \(f.\)
Liczymy drugą pochodną tej funkcji w punkcie \(e^{-\frac{1}{2}}.\)
\[ \begin{array}{l}
{\displaystyle f''(x)=2\ln x+1+x\cdot 2\cdot \frac{1}{x}=2\ln x+3}\\
{\displaystyle f''(e^{-\frac{1}{2}})=2\ln (e^{-\frac{1}{2}})+3=2\cdot (-\frac{1}{2})+3=2}
\end{array}\]
Ponieważ już druga pochodna jest różna od zera, zatem \(n=2\) - parzyste. Wnioskujemy zatem, że w tym punkcie istnieje ekstremum funkcji.
Ponieważ \(f''(e^{-\frac{1}{2}})=2 \gt 0,\) zatem jest to minimum lokalne funkcji \(f(x)=x^{2}\ln x.\)
Liczymy jeszcze wartość funkcji \(f\) dla argumentu będącego minimum lokalnym.
\[{\displaystyle y=f(e^{-\frac{1}{2}})=\left ( e^{-\frac{1}{2}} \right )^{2}\ln e^{-\frac{1}{2}}=e^{-1}\cdot \left ( -\frac{1}{2} \right )=-\frac{1}{2e}}\]
Zatem punkt o współrzędnych \({\displaystyle \left (  e^{-\frac{1}{2}},-\frac{1}{2e} \right )=\left ( \frac{1}{\sqrt{e}},-\frac{1}{2e} \right )}\) jest minimum lokalnym funkcji \(f(x)=x^{2}\ln x\).

 Odpowiedź

Funkcja \(f(x)=x^{2}\ln x\) posiada minimum lokalne w punkcie o współrzędnych \({\displaystyle \left ( \frac{1}{\sqrt{e}},-\frac{1}{2e} \right )}.\)

 Funkcja 3

\({\displaystyle f(x)=\frac{e^{x}}{x}}\)

 Rozwiązanie

Rozwiąż zadanie w siedmiu krokach, wybierając poprawne odpowiedzi.
(Poprawność udzielonej odpowiedzi możesz sprawdzić klikając przycisk "Sprawdź" lub na końcu klikając "Sprawdź poprawność odpowiedzi".)

Krok 1

Na początku zawsze wyznaczamy dziedzinę funkcji \(f.\) Zaznacz właściwą odpowiedź.

Krok 2

W kolejnym kroku wyznaczamy pierwszą pochodną funkcji, przyrównujemy ją do zera i wyznaczamy punkty stacjonarne. Wybierz właściwą odpowiedź.

Obliczenia
\({\displaystyle f(x)=\frac{e^{x}}{x}}\\
{\displaystyle f'(x)=\frac{e^{x}\cdot x-e^{x}\cdot 1}{x^{2}}=\frac{e^{x}\left ( x-1\right )}{x^{2}}}\\
{\displaystyle \frac{e^{x}\left ( x-1\right )}{x^{2}}=0}\\
e^{x}\left ( x-1\right )=0\\
\underset{x\in D_{f}}{\huge \forall }e^{x}\gt 0,  \ \ x-1=0 \ \Leftrightarrow \ x=1\)

Krok 3

W kroku 3 należy sprawdzić, czy w punktach stacjonarnych istnieje ekstremum. W tym przypadku wybieramy:

Krok 4

W kolejnym kroku stosujemy wybrana regułę i wyznaczamy drugą pochodną funkcji \(f(x)=\displaystyle\frac{e^{x}}{x}.\)

Obliczenia
\({\displaystyle f''(x)=\frac{\left [e^{x}\cdot (x-1)+e^{x}  \right ]\cdot x^{2}-e^{x}(x-1)\cdot 2x}{x^{4}}=
\frac{xe^{x}\left ( x^{2}-2x+2 \right )}{x^{4}}}\)

Krok 5

Wartość drugiej pochodnej w punkcie stacjonarnym wynosi:

Obliczenia
\({\displaystyle f''(1)=\frac{1e^{1}\left ( 1^{2}-2\cdot 1+2 \right )}{1^{4}}=e \gt 0 }\)

Krok 6

Z wyznaczonej wcześniej drugiej pochodnej w punkcie stacjonarnym dla funkcji \(f(x)=\displaystyle\frac{e^{x}}{x}\) wnioskujemy:

Krok 7

Na koniec należy wyznaczyć współrzędne punktu, który jest minimum funkcji \(f,\) czyli wyznaczyć \(f(1).\) Wybierz współrzędne minimum lokalnego funkcji \(f.\)

 Odpowiedź

Funkcja \({\displaystyle f(x)=\frac{e^{x}}{x}}\) ma minimum lokalne w punkcie \((1,e).\)

 Polecenie

Znajdź ekstrema lokalne funkcji.

 Funkcja 1

\(f(x)=\displaystyle\frac{x^{2}}{2x-1}\)

 Odpowiedź

Punkt \((0,0)\) jest maksimum lokalnym funkcji \(f(x)=\displaystyle\frac{x^{2}}{2x-1}\) oraz punkt \((1,1)\) jest minimum lokalnym tej funkcji.

 Rozwiązanie

\[ \begin{array}{l}
{\displaystyle f'(x)=\frac{2x(2x-1)-x^{2}\cdot 2}{\left (2x-1  \right )^{2}}= \frac{2x^{2}-2x}{\left (2x-1  \right )^{2}} }\\
{\displaystyle \frac{2x^{2}-2x}{\left (2x-1  \right )^{2}}\gt 0}\\
{\displaystyle \left ( 2x^{2}-2x \right )\left (2x-1  \right )^{2}\gt 0}\\
{\displaystyle 2x\left ( x-1\right )\left (2x-1  \right )^{2}\gt 0}\\
{\displaystyle x=0 \ \ \vee \ \ x=1 \ \ \vee \ \ x=\frac{1}{2} - \textrm{p. 2-krotny}}
\end{array}\]
_rysunek_7.1.2.2
Z rysunku odczytujemy, kiedy pochodna jest dodatnia i kiedy ujemna. Widać, że dla \(x=0\) zmienia znak z dodatniej na ujemną (czyli mamy w tym punkcie maksimum). W punkcie \(x=1\) pochodna zmienia znak z ujemnej na dodatnią, zatem mam w tym punkcie minimum.
Liczymy wartości funkcji \(f(x)=\displaystyle\frac{x^{2}}{2x-1}\) dla tych argumentów.
\[f(0)=\displaystyle\frac{0^{2}}{2\cdot 0-1}=0\\
f(1)=\displaystyle\frac{1^{2}}{2\cdot 1-1}=1.\]
Zatem punkty \((0,0)\) oraz \((1,1)\) są odpowiednio maksimum i minimum \(f(x)=\displaystyle\frac{x^{2}}{2x-1}.\)

 Funkcja 2

\(f(x)=\sqrt{x^{2}-3x+4}\)

 Odpowiedź

Funkcja \(f(x)=\sqrt{x^{2}-3x-4}\) nie posiada ekstremum lokalnego.

 Rozwiązanie

\[ \begin{array}{l}
f(x)=\sqrt{x^{2}-3x-4}\\
x^{2}-3x-4 \gt 0\\
\Delta =9+16=25\\
\sqrt{\Delta}=5\\
{\displaystyle x_{1}=\frac{3-5}{2}=-1}\\
{\displaystyle x_{2}=\frac{3+5}{2}=4}
\end{array}\]
_rysunek_7.1.2.3

\[ \begin{array}{l}
D_{f}=\left ( -\infty;-1 \right )\cup \left ( 4;\infty \right )\\
{\displaystyle f'(x)=\frac{1(2x-3)}{2\sqrt{x^{2}-3x-4}}}\\
{\displaystyle f'(x)=0 \ \ \Leftrightarrow \ \ 2x-3=0 \ \ \Leftrightarrow \ \ x=\frac{3}{2}\notin D_{f}}
\end{array}\]

 Funkcja 3

\(f(x)=\sin x\)

 Odpowiedź

Punkty \(\left (\displaystyle \frac{\pi}{2}+2k\pi,1 \right ), \ k\in \mathbb{C}\) - maksimum lokalne funkcji.
Punkty \(\left (\displaystyle \frac{3\pi}{2}+2k\pi,-1 \right ), \ k\in \mathbb{C}\) - minimum lokalne funkcji.

 Rozwiązanie

\[ \begin{array}{l}
f(x)=\sin x\\
D_{f}=\mathbb{R}\\
f'(x)=\cos x\\
{\displaystyle \cos x=0 \ \ \Leftrightarrow  \ \ x=\frac{\pi}{2}+k\pi, \ k\in \mathbb{C}}\\
\end{array}\]
_rysunek_7.1.2.4

Zatem:
  • punkty \(\left (\displaystyle \frac{\pi}{2}+2k\pi,1 \right ), \ k\in \mathbb{C}\) - maksimum lokalne funkcji
  • punkty \(\left (\displaystyle \frac{3\pi}{2}+2k\pi,-1 \right ), \ k\in \mathbb{C}\) - minimum lokalne funkcji.